» جاذبه های دیدنی گردشگری مشگین شهر
جاذبه های گردشگری مشگینشهر
شهریری
شهریری یک محوطه باستانی در شهرستان مشگین شهر از شهرهای استان اردبیل ایران است.
این محوطه شامل ۲۸۰ سنگافراشته باستانی است که دیرینگی آنها بیش از ۸ هزار سال پیش میلاد برآورد میشود.و قدمت این مناطق به دوران اواخر مفرغ و دوره نوسنگی و مس سنگی و نیز اوایل آهن مربوط است.
این سنگافراشتهها با ارتفاع متفاوت ۷۰تا ۳۶۰سانتیمتری که اکثرا منقوش به اشکال انسان هستند.
طرح انسانهای حک شده بر روی سنگها به شکل افرادی دست به سینه و معمولا بدون دهان است و تنها یک مجسمه حکاکی شده زن یافت شده که دارای دهان میباشد و تاکنون فقط هفت قطعه این نوع سنگ افراشته ها در منطقه ذربایجان یافت شده است.
کردستان ترکیه و یک قطعه هم در قپوزستان وسعت محوطه شهریری ۴۰۰ هکتار است و در ۶۰ کیلومتری غرب اردبیل، ۷ کیلومتری شمال شرقی لاهرود، یک کیلومتری شمال روستای پیرازمیان و در کنار رودخانه قره سو واقع شدهاست.
محوطه شهریری از سه قسمت معبد، قوشاتپه و قله تشکیل شدهاست و سنگافراشتههای این محل با فرسایش و تخریب زیادی روبهرو هستند و در فروردین ۱۳۹۰ گردباد باعث ویرانی بخشی از این محوطه شد.
محوطه باستانی شهریری در سال ۱۳۸۱ از سوی میراث فرهنگی استان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
از زمان پیدا شدن این محوطه تاکنون، هشتاد درصد آثار آن از میان رفتهاست.
و متاسفانه علی رغم قدمت این آثار و دگرگونی تاریخهایی که خواندهایم با توجه به قدمت این آثار هیچ توجهی به این آثار ارزشمند نشده و هنوز هم در معرض خراب شدن قرار گرفته اند.
قلعه قهقهه
دژ قهقهه قاه قاه قالاسی در ۸۵ کیلومتری شمال شرقی شهرستان مشکین شهر در استان اردبیل قرار دارد.
این دژ به دلیل اینکه محل زندانی شدن افراد سیاسی مهمی مانند شاهزادگان صفوی در زمان گذشته بودهاست در تاریخ شهرت بسیاری دارد.قهقهه از لحاظ لغوی به معنای آواز بلند در خنده و همچنین به معنای آواز کبک می باشد.
دژ قهقهه در بخش مرادلو ، ما بین روستای گنچویه و قره آغاج کلان از توابع مشکینشهر و در فاصله ۷۵ کیلومتری شمال مشکین شهر در استان اردبیل واقع شده است.این بنا در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ تحت شماره ۶۱۹۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
طبق تحقیقات باستان شناسی به عمل آمده استقرار در این قلعه به دوران قبل از اسلام میرسد. در زمان بابک و صفویه از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و سالها به عنوان خزانه سلطنتی و مهم ترین زندان مورد استفاده قرار گرفته است.
قلعه ارشق
معماری قلعه معماری قلعه ارشق بر روی صخره طبیعی و دامنه های اطراف آن می باشد.
دیواره قلعه ، صخره خطرناک عمودی شکل طبیعی بوده، گویا بدست بشر صخره ها پیرایش یافته اند علت پیدایش این صخره های عمیق در منطقه فوران کوه آتشفشانی سبلان و فرسایش طبیعی بوده است.
صعود به قلعه فقط از ضلع جنوب شرقی آن امکان پذیر می باشد و این قلعه از نظر پلان معماری شباهت زیادی به معماری قلعه قهقه و قلعه بابک دارد.دارای چندین برج مدور در دور قلعه با مصالحی از سنگ تراش خورده و سارج بوده، تنها قسمتی از این معماری باقی مانده، و در قسمت فوقانی قلعه خرابه هایی از بناهای سنگ و آب انبارهای سنگی که توسط انسان های دوره تاریخی کنده و ساخته شده، شکوه و عظمت زیبایی قلعه می باشد به چشم می خورد.
معماری قلعه ارشق با گذشت زمان در اثر عوامل طبیعی و انسانی تخریب شده و میراث فرهنگی در صدد بررسی مطالعات باستان شناسی و حفظ و احیاء آن می باشد.
با توجه به نوع معماری مواد فرهنگی موجود در قلعه ، می توان استناد نمود که بنیان اولیه این قلعه به اوایل دوره اشکانیان بر می گردد.و در دوران های مختلف اسلامی و تاریخی از جمله دوره ساسانی ، سلجوقی و ایلخانی، با توجه به آثار باقی مانده از آن ها به عنوان قلعه نظامی و دفاعی در مقابله با هجوم بیگانگان چندین قرن استفاده شده است.
موقعیت قلعه این قلعه در شمال غرب مشکین شهر در دهستان دشت بخش مرکزی واقع شده است که از شمال به کوه آلاچیق تپهسی، از جنوب به روستای توبنق، از شرق به کوه کوهیللی به فاصله تقریبا پنج کیلومتر و از غرب نیز به روستای دوست بیگلو محدود است.
این قلعه در زمان اشکانیان به دلایل نظامی و تدافعی و جهت حمله به سرزمین امپراطوری روم از جمله ارمنستان بر روی صخرههای کوهستان با استفاده از امکانات موجود طبیعی که در اطراف قلعه در داخل درهها و تپه ماهورها به وفور یافت میشود احداث گردیده است.
سفالینههای کشف شده از این قلعه که به رنگ های مختلف می باشند نشانگر ظرافت کار هنرمندان گذشته این دیار است.
از این قلعه سفالینههای نقشدار دوره اسلامی نیز کشف شده است که نشان دهنده تداوم زندگی در این منطقه در طول قرن های متوالی است
در قسمت سراشیبی شمال شرقی قلعه ارشق آجرهای قرمز رنگی به ابعاد 25 * 25 سانتیمتر وجود دارد که حکایت از رونق و شکوفائی قلعه در زمان ساسانیان است.زیرا بکارگیری آجر در ساختمان قلعه از زمان ساسانیان متداول شده است.درقسمت شرق قلعه در وسط دیوارها ، جای دری به عرض 120 سانتی متر وجود دارد که احتمالا جای در ورودی به داخل قلعه می باشد و باز در قسمت ورودی شرق قلعه یک برجک نیمه استوانهای از سنگ های لاشهای بر روی صخره سنگی که 15 ردیف از سنگ های آن در حال حاضر باقی است با ملات ساروج درست شده است.
در محوطه شرق قلعه جای یک کوره آتشدان وجود دارد که از تپههای اطراف قلعه ، سنگ گچ آبدار ژیپس را که به وفور یافت می شود به این مکان میآوردند و به گچ تبدیل میکردند.
زیرا بوسیله حرارت در این کوره، ژیپس ها شکل متبلور خود را از دست میدادند و به گچ تبدیل می شدند.
البته غیر از این در اطراف قلعه سیمان های طبیعی از جمله لیمونیت و هماتیت و غیره که در رنگآمیزی مصنوعات بشری کاربرد دارند به وفور یافت می شوند.
برای رسیدن به بالای قلعه ارشق باید از راه بزرو از روی صخرههای خطرناک عبور کرد و خود را به بالای قلعه رساند.
در بالای قلعه در سمت شرق آن پی بنایی از آجر دیده می شود که به احتمال زیاد جایگاه و اطاقک دیده بانی یا ساخلوی قلعه بوده است.
در قسمت غربی بالای صخره حدود هفت متر به طرف پائین نزدیک پرتگاه آب انبار بسیار جالبی به ابعاد 5* 3 متر از سنگ های لاشهای مکعبی شکل احداث کردهاند که بر روی این سنگ ها دو لایه موازی آجرهای قرمز رنگی را به صورت دیوارههای دو جداره با ملات ساروج چسباندهاند که مانع نفوذ آب به داخل دیوارهها و صخرهها بشود.
بقعه شیخ حیدر
مقبره منسوب به شيخ حيدر در مشگينشهر واقع شده و به شکل استوانه و به ارتفاع تقريبى ۱۸ متر است.
خارج بنا استوانهاى است ولى داخل آن، دوازده ضلعى منتظم دارد.
سرداب آن زير برج قرار دارد و داراى يک در ورودى در شمال برج است.
در قرن اخير اتاق و راهروئى بزرگ براى بيتوته متولى بنا و زائران ساخته بودند
که با راهپله و راهرو به سرداب متصل مىشد، امروزه که اين اتاقها را برچيدهاند،
در ورودى اصلى نمايان شده و ترئينات آن به خوبى ديده مىشود.
درباره تاريخ بناى آن نظرات متعدد وجود دارد.
فهرست آثار تاريخى، سال بناى آن را اواخر سد
نهم هجرى و برخى ديگر، بناى آن را متعلق به سدههاى هفت و هشت هجرى مىپندارند، گفته مىشود.
کاشی کارى اين بنا کاملتر از کاشی کارى مقبره اول جايتو در سلطانيه است و به ۷۰۹ تا ۷۱۱ هجرى قمرى مربوط مىشود.
در ورودى و سه پنجره آن با مقرنسکارى گچى و کاشى تزئين شده است و قاب محرابى شکل بر همه جاى بنا ديده مىشود.
در دو سوى در ورودى، دو گل ببر و دو قطعه سنگ رسوبى کرم رنگ به ابعاد ۸۰×۷۰ سانتىمتر کندهکارى شده است که به دوره پيش از صفويه منسوب است. سطح داخلى بنا نيز بسيار زيباست.
مقطع بنا در سطح داخلى، ۱۲ ضلعى منتظم و هر ضلع آن ۲/۲ متر است. قسمت بالا با باريکههاى گوشه و کمى بالاتر با تاقچههاى نيمه مدور که بالاى آن ها مقرنسکارى آجرى است، بلندتر جلوه مىکند.
نقشه آن معمولى است، ولى زيرسازى ضخيمى دارد که با آجر و روکارى پوشش داده شده است.
قاب و نماى محراب مانند سردر و پنجرههاى مسدود به رنگهاى سياه، آبى سير و سفيد در قرنيس، کاشى لعاب، شکاف روکار آجرى با کاشىهاى مربع آبى روشن که طرح سراسرى و اسامى مقدسى را تشکيل مىدهند،
همچنين سفالى بدون لعاب قرمز در کتيبههاى خراب شده در دور سردر مجموعه، زيبايىهاى معمارى آن را تشکيل مىدهد.
کهنه قلعه
این قلعه در ورودی مشکین شهر خیاو در ارتفاع ۵۰ متری خیاوچای قرار گرفته و از ۳ طرف با شیب تند به خیاوچای منتهی می شود.
قله سبلان در قسمت جنوبی قلعه خودنمایی می کند.
در ضلع شمالی قلعه در داخل خیاوچای باغ نوروز سنگ نبشته ای موجود است که بر روی آن تاریخ ۳۴۷ هفتمین ماه از بیست و هفتمین سال از سلطنت شاپور دوم نقش بسته است.
این کتیبه اولین سنگ نبشته دوران ساسانی کشف شده در آذربایجان است.
بنا به نوشته این سنگ نبشته، قلعه کهنه کهنه قالا به دستور نرسه هرمز، حکمران محلی منطقه مشکین شهر ساخته شده و شش سال به طول انجامیده و چندین دوره تعمیرات در آن صورت گرفته که آخرین تعمیر این قلعه در دوران زندیه می باشد.
به گفته محمد علی مخلصی در کتاب فهرست بناهای تاریخی آذربایجان اشیای سفالی و مفرغ به دست آمده از این قلعه در ضلع شمال غربی و پای دیوار قلعه مربوط به دوره های پیش از ساسانیان می باشد.
طول ضلع شمالی قلعه ۹۵ متر و ضلع جنوبی آن ۱۱۵ متر می باشد. قلعه از ۴ دیوار خشتی و چندین برجک تشکیل شده است که قطر دیوار آن ۱ متر می باشد.
قلعه کهنه تحت شماره ۶۱۸ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
میراث فرهنگی در سال ۸۳ نسبت به مطالعه طراحی و آسیب شناسی این اثر اقدام خواهد کرد.
در منتهی الیه شرقی ضلع شمالی آثار دو برج به قطر های ۵/۷ و ۶ متر با ضلع بهتر از برج های دیگر به چشم می خورد.
سازه های دیوار های قلعه از سنگ، ملات گچ و آهک و بقیه از خشت و کنگره های آن از گل ساخته شده است.
بنای اولیه این قلعه در زمان شاپور دوم ساسانی به دستور نرسه هرمز حکمران ساسانی خیاو در مدت ۶ سال ساخته شده است و از زمان زندیان تاکنون هیچ گونه اقدامی برای مرمت آن انجام نشده است.
این قلعه با مساحتی در حدود ۱۵ هزار متر مربع در قسمت ورودی مشکین شهر از طرف جاده اردبیل و بر روی تپه ای طبیعی با ۵۰ متر ارتفاع واقع شده و از شش برجک با دیوار های ضخیم خشتی و حجره های کوچک آخور مانند تشکیل شده است.
طراحی این حجره ها به صورتی است که هر حجره برای اسکان یک سرباز به همراه اسب پیش بینی شده است. در منابع یاد شده تاریخی آمده که نادرشاه افشار هنگام
بازگشت از دشت مغان مدتی در این قلعه اقامت داشته و این گفته تاریخی می رساند که قلعه یاد شده در حدود ۳۰۰ سال پیش پابرجا بوده و در زمان قاجاریه و حتی پهلوی به صورت پادگان سواره نظام استفاده می شده است.
متأسفانه در حال حاضر کهنه قلعه یک بنای خشتی مخروبه است که روز به روز این وضع حادتر می شود.
خوشبختانه در سال ۱۳۸۵با همت مسئولان استان و شهرستان مالکیت قلعه که زیر نظر وزارت دفاع بوده از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تملک شده است.
در کاوشهای باستان شناختی در کهنه قلعه نشانههایی از موارد فرهنگی، سفالهای دست ساز و چرخ ساز به رنگ نخودی و خاکستری و فلز مفرغ مربوط به دوره آهن سه به دست آمده که منسوب به اقوامی است مشهور به اورارتو که در آستانه شکل گیری دولت ماد و در مواردی حتی پیش از آن در بیشتر نقاط آذربایجان نشانههایی از فرهنگ و تمدن آن ها مشاهده شده است.
این بنا در سال ۱۳۴۵ با شماره ۶۱۸ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
کاوش های فصل اول در سال ۱۳۶۶ در این قلعه انجام گرفته و در سال ۱۳۶۷ کاوشهای فصل دوم صورت گرفت.
دیو قالاسی
دیو قالاسی قلعه دیو در شمال شرق مشگینشهر، مابین روستاهایی قوزلو و کویچ و در ۵ کیلومتری روستای کویچ قرار گرفتهاست.
این قلعه در دامنهٔ کوه سبلان قرار دارد و از مسیر جادهٔ انار و قوزلو میتوان آن را بهتر دید. قلعه با سنگهای بزرگی بهابعاد ۶۰ سانتیمتر در ۲ متر و ۱۰ سانتیمتر بهشیوهٔ قلعههای اورارتوها بدون ملات ساختهشدهاست و دارای طبقات مختلف میباشد و قسمت بزرگی از آن از بین رفتهاست.
این بنا طی شماره ۶۳۰ به ثبت آثار ملی رسیدهاست.
قلعه بربر
بقایای قلعه بربر مربوط به سدهٔ ۳ و ۲ ه. ق. است و در شهرستان مشگینشهر، بخش مشگین شرقی، دهستان لاهرود، روستای انار واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۲ دی ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۲۰۴۲۳ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.قلعه بربر در جنوب شرقی دهکده اونار مشگین شهر واقع گردیده است.این قلعه از شرق به کوه کشنه ور و از شمال به کوه ال لور و از سمت غرب به رودخانه اونار چایی مشرف است.
ایلانلی داغ
محوطه ایلانلی داغ مربوط به هزاره اول دورانهای تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان مشکین شهر، بخش مرکزی، روستای قرهباغلار واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۱۹۰ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
غار تاریخی لاهرود
قدمت غار تاریخی لاهرود به ماقبل تاریخ برمی گردد و روی این غارها را صخرههای سنگی پوشانیده و در پایین این غار چشمههای متعددی وجوددارد، که این چشمهها نقش حیاتی برای بومیان این منطقه بوده است.
این چشمهها احتمالا به دریاچه زیر غار منتهی میشود.
برروی صخرههای سنگی این غار خانههای گلی احداث شده است.
سوراخهایی از داخل غار به حیاط این خانهها راه داشته که بر روی آن راه، سنگ بزرگی را گذاشتهاند وهوای داخل غار از این سوراخها تهویه میشد.
در درون غار اتاقکها تنور و آخورهایی نیز وجود داشت که در برههای از زمان، دزدان غیربومی در داخل آن زندگی میکردند.
این غار از نوع معماری صخرهای بوده و به صورت سه طبقه درست شده که یک طبقه آن به انباری زیر زمینی ختم و دو طبقه دیگر آن محل سکونت انسانها و نگهداری احشام بوده است.
زندگی در غارها، بومیان قدیم لاهرود را تاحدی از حوادث و ناگواری هایی که در طول تاریخ، مردم سایر روستاهای مشگینشهر را مکررا تهدید میکرد مصون داشته بود.
این غار توسط سازمان میراث فرهنگی استان اردبیل به ثبت ملی رسیده است.
سنگنبشته ساسانی
سنگنبشتهای تاریخی در نزدیکی مشکینشهر است.
این سنگنبشته بر سینه شمال شرقی تخته سنگ رسوبی بزرگی مشرف بر یکی از درههای رودخانه خیاو چای در حدود ۱۵۰ متری ضلع شمال غربی کهنه قلعه و در دره سرسبز معروف به باغ نوروز حجاری شدهاست.
سنگنبشته به شماره ۶۱۹ به ثبت آثار ملی رسیدهاست. این کتیبه در محل به سوروشکن داشی معروف است.
این سنگ نوشته به ابعاد ۱٫۱۰ سانتی متر و ۲٫۳۰ سانتی متر به خط پهلوی ساسانی است که در ماه ۷ سال ۲۷ سلطنت شاپور دوم ساسانی یعنی به سال ۳۳۷ میلادی به امر نرس هرمزد نام شهردار یا والی این نواحی نوشته شدهاست.
به طور کلی متن کتیبه حاکی از تاریخ بنای قلعه و نام بانی آن و شامل اندرزی است بر بزرگان و فرمان روایان.
کتیبه ساسانی دارای دو ستون و مشتمل بر ۱۵ سطر در سمت چپ و ۶ سطر در سمت راست است که در قسمت بالا علائمی به صورت دو زاویه حاد که هر ضلع آن عمود بر راس خود دارد، دیده میشود.
این کتیبه در تابستان ۱۳۴۶ توسط گردگروپ عضو موسسه باستانشناسی آلمان در جریان مسافرتی که با هیئت موسسه باستانشناسی آلمان به مشکین آمده بودند، خوانده شده است.
نخستین کتیبه پهلوی است که در آذربایجان کشف شدهاست.
متن کتیبه ساسانی متاسفانه از بین رفته است.
ولیکن ترجمه آن که در سال ۱۳۴۶ شمسی انجام گرفته است بدین قرار است ،به ماه مهر در سال ۲۷ شاهپور شاهان شاه.
آنکه بود پسر اورمزد شاه. آنگاه من نرسه هرمزد. من گفتم که این دژ فرخ فرهید دخوخلی آنکه من فرکندم ساختم به نام آنکه یزدان دانستم و قلعه را شاهان شاه به ۶ سال به فرجام کردم چنین ببین شهریار بزرگ آزاد مرد هر که از این پس راد باشد هر که پس از من راد مرد باشد این دژ پسند ز دیگر اگر این قلعه را پسندد
از من بر روان او آفرین باد پیش یک کند بفرستد هر که نپسندد یک دیگر دژ یک قلعه دیگر کند که از این بهتر بود باشد.